Nużeniec ludzki czyli DEMODEX to pasożyt należący do pajęczaków z grupy roztoczy. Powoduje on dobrze znaną wśród okulistów, dermatologów jak i alergologów chorobę zwaną nużycą albo inaczej demodekozą . Znane są dwa gatunki nużeńca pasożytujące na człowieku – większy tj. Demodex folliculorum i mniejszy tzw. nużeniec krótki Demodex brevis, a głównym miejscem ich zamieszkiwania są obszary skóry bogate w gruczoły łojowe. Nużeniec ludzki pasożytuje głównie w mieszkach włosowych rzęs oraz brwi, natomiast nużeniec krótki umiejscawia się w powiekowych gruczołach Meiboma. Może on występować również w obrębie kończyn górnych ( pod pachami) oraz w okolicach moczowo -płciowych. Od momentu zakażenia do wystąpienia pierwszych objawów chorobowych mogą minąć lata.
Pierwsza faza od momentu zarażenia Demodex przebiega bezobjawowo. Pasożyt może rozwijać się od 18 do 24 dni. Samica może znieść od 20 do 24 jaj, z których wylęgają się larwy (nimfy) podobne do osobników dorosłych.
Obecność nużeńca bardzo często przebiegać może bezobjawowo i większość populacji nie ma świadomości obecności tego pasożyta. W niektórych przypadkach może się on jednak stać kłopotliwym gościem z którym trudno sobie poradzić.
Objawy kliniczne są uzależnione od gatunku nużeńca. Demodex folliculorum powoduje przewlekłe zapalenie brzegów powiek i nieprawidłowy wzrost rzęs i nadmierne ich wypadanie. Towarzyszy temu często świąd, co mylnie może być odczytywane jako alergia. Z kolei Demodex brevis powoduje dysfunkcję gruczołów Meiboma oraz zespół suchego oka. Pacjent skarży się na wyraźny dyskomfort, podrażnienie, zaczerwienienie oczu oraz uczucie piasku pod powiekami. Dodatkowo obecności nużeńca na rzęsach może współtowarzyszyć zakażenie powieki gronkowcem złocistym, co wiąże się z kolei z nawracającymi gradówkami i jęczmieniami.
Nużeńca wykrywa się bardzo prosto i to przyżyciowo, czyli nie są konieczne żadne posiewy czy skomplikowana diagnostyka. Okulista wyrywa kilka rzęs i ogląda je pod specjalnym mikroskopem. Może w szybki sposób stwierdzić obecność tych uciążliwych pajęczaków i zaproponować odpowiednie leczenie.
O ile diagnostyka nużeńca jest prosta to leczenie jest długotrwałe i wymaga wiele cierpliwości i konsekwencji ze strony pacjenta. Zaleca się stosowanie tabletek doustnych w połączeniu z odpowiednia higieną brzegów powiek oraz specjalnie przygotowana w aptece maścią.